De trein is zo gek nog niet

HAARLEMMERMEER Velen denken dat het vliegtuig voor internationale reizen veel goedkoper is dan de trein. Een eye-opener op de Luchtvaartdag van de Omgevingsraad Schiphol in december was dat je zowel met het vliegtuig als de trein voor minder dan 40 euro naar Berlijn kunt. Bijna niemand in de zaal had dat verwacht.

De mededeling kwam van onderzoeker Fons Savelberg van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) in een presentatie over alternatieven voor het vliegtuig. Reden voor een proef op de som. Stel: je wilt een lang weekeinde naar Berlijn. Je prikt een datum enkele maanden tevoren: vrijdag 17 mei weg, maandag 20 mei terug.

TARIEVEN Op de website van NS Internationaal stralen de lage tarieven je al tegemoet. Brussel: 25 euro. Parijs: 35 euro. Londen: 59 euro. Berlijn: 39 euro. Berlijn dus. In mei is de laagste prijs voor een enkele reis Amsterdam-Berlijn op bijna alle dagen 39 euro. Er zijn ook dagen met 39,90 euro, 40 euro en een keer 60 euro. Na klikken op 17 mei blijkt die 39 euro echter voor lang niet alle treinritten te gelden. Vertrek je om 5.02 uur uit Amsterdam, dan betaal je inderdaad 39 euro, maar de treinen om 7.00 en 9.00 uur kosten 49,90 euro. Ga je om 9.02 uur, dan kost een kaartje 39,90 euro, met vijf keer overstappen. Dan kun je beter wachten tot 11.00 uur, dan betaal je ook 39,90 euro voor een rechtstreekse intercity-rit. 's Middags om 15.00 uur is er weer een rit voor 39 euro, aankomst om 21.59 uur in Berlijn.

Latere treinen leiden tot overstappen waarbij je wel tot vier of vijf nachtelijke uren op een aansluiting moet wachten. Dat lokt niet echt. Voor velen is om 5.02 uur instappen op Amsterdam CS niet haalbaar. Blijft er één rit van 39,00 euro over, die van 15.00 uur. Dan is bij aankomst wel je dag om. En mis je die ene trein of veranderen je reisplannen, dan ben je je geld kwijt. Met 5,00 euro extra is annuleren of wijzigen 'beperkt mogelijk'. Voor 91,20 euro bijbetalen, kun je onbeperkt wijzigen of annuleren, maar dat brengt de teller meteen op 130,20 euro. Een zitplaats reserveren kost 4 euro. Kies je daar allemaal nier voor, dan betaal je 39 euro. Meer keuze in vertrektijden heb je voor 39,90 euro. Dat is nog altijd net geen 40 euro.

TERUG Voor de terugreis op maandag 20 mei kosten diverse treinen 39,90 euro, maar er zijn er ook van 59,90 en 69,90. De enige treinrit voor 39,00 euro vertrekt om 16.34 uur en dan ben je om 23.00 uur in Amsterdam. Je kunt voor minder dan 40 euro per rit naar Berlijn en betaal je 39,90 in plaats van 39 euro, dan heb je diverse keuzemogelijkheden. Heen en weer kost minimaal 78 euro. Laat boeken is duurder: wil je op het moment van schrijven het laatste weekeinde van januari weg, dan betaal je minimaal 119,80 euro retour.

VLIEGTUIG Het vliegtuig dan. Je kunt met de KLM naar luchthaven Tegel en met Easyjet naar Schönefeld. De KLM rekent op 17 mei voor de heenvlucht minimaal 103 euro, maar ga je een dag later, dan kan het ook voor 89 euro. De terugvlucht hoeft niets te kosten, maar de KLM rekent nog wel 10 euro boekingskosten. Maakt minimaal 99 euro. Je mag dan alleen handbagage meenemen. Een koffer mee kost 50 euro extra. Wijzigen mag niet; voor een flexibel ticket betaal je 139 euro meer. Een stoel kiezen kost ook extra. De KLM pakt dus duurder uit en wordt al snel flink duurder als je meer opties wilt.

Easyjet rekent op 17 mei 31,88 euro. Je vliegt dan 's avonds. Een dag later gaat er een euro af, maar je kunt dan al wel om 9.00 uur weg. Maandag 20 mei is het laagste tarief terug 28,65 euro. Daarmee kom je minimaal op 60,53 euro uit. Dat is flink lager dan de goedkoopste trein. Er staat wel dreigend bij dat er nog maar één stoel beschikbaar is. Ga je met z'n tweeën of meer, dan wordt het al ingewikkelder. Bij laat boeken, zes dagen voor vertrek, komt het totaal op minimaal 159,51 euro. Dat is 40 euro duurder dan de trein. Door te schuiven met je reisdagen, een dag eerder weg en een dag later terug, daalt dat tot 125,68 euro, nog altijd duurder dan de trein. Easyjet is dus niet altijd goedkoper. En een koffer mee kost afhankelijk van het gewicht 16,89 tot 36,44 extra.

VERGELIJKBAAR Zo kun je ook andere bestemmingen analyseren en dat levert veelal vergelijkbare resultaten op. De conclusie is dat als je flexibel bent met je reisdagen en reistijden, alleen handbagage meeneemt en zeker weet dat je later niets hoeft te wijzigen, je met het vliegtuig vaak goedkoper uit bent dan met de trein. Een koffer mee, een flexibel ticket of een stoel kiezen maken vliegen al snel duurder dan de trein. Dat kan ook niet anders, want vliegende prijsvechters zouden meteen failliet gaan als zij al hun passagiers tegen het laagste tarief vervoeren.

Voor de reiziger spelen er ook andere zaken dan de prijs. De trein brengt je meestal in het centrum van je plaats van bestemming. Vanaf een luchthaven moet je nog in de stad zien te komen. De trein is meestal langzamer dan het vliegtuig, maar op sommige nabije bestemmingen, zoals Düsseldorf, toch sneller omdat je niet uren tevoren op een station hoeft te zijn.

OVERNACHTINGEN Bedenk verder dat in de totale reiskosten overnachtingen vaak zwaar meetellen. Het is leuk als je een paar euro goedkoper uit bent met vliegen een dag eerder, maar met een extra nacht in een hotel is dat voordeel ruimschoots weg. Soms kom je voor een laagste tarief pas 's avonds laat op je plaats van bestemming aan. Met iets meer betalen voor een vroege reis een dag later, kun je een middag en/of avond op je bestemming besteden en dat scheelt wellicht ook een overnachting. Zulke aspecten verschillen per reis.

PERCEPTIE Het is veelal een zaak van perceptie: de indruk bestaat dat vliegen veel goedkoper en sneller is. Vaak hebben mensen dan voor het vliegen de stuntprijzen in gedachten – daar wordt ook veel mee geadverteerd – en voor de trein de hoogste prijs. Het is dus alleszins de moeite waard, zeker voor reizen tot zo'n 700 kilometer, vliegtuig en trein goed te vergelijken alvorens te boeken.