Renée Heijmans: Vliegschaamte

Een uit Zweden overgewaaide trend is de zogenaamde vliegschaamte. Eigenlijk komt het in het kort hierop neer: men schaamt zich dood om gebruik te maken van een vliegtuig terwijl er minder milieubelastende alternatieven zijn om zich te verplaatsen. Het lijkt een beetje op de schaamte die mensen ervaren als ze nog steeds roken op plekken waar dat niet mag. Of het eten van vlees, terwijl we weten dat de dieren soms dieronterend aan hun eind komen en het voor de stikstofuitstoot goed is om wat minder vlees te consumeren. Natuurlijk zijn er ook heel menselijke reacties om aan deze onaangename strijd binnen jezelf een eind te maken. Binnen de psychologie noem je dat met een duur woord cognitieve dissonantie. "Ik eet vlees want ik vind het zo lekker en die dieren zijn toch al dood." Of in het geval van roken: "Ik weet dat roken slecht is voor mijn gezondheid, maar ik kan morgen ook onder een bus komen, dan ben ik er ook geweest." Bij vliegschaamte komt er nog een aspect bij: de ondersteuning door technisch onderzoek, waardoor de volgende uitspraak motiveert om toch dat vliegtuig te nemen. "In je eentje met de auto naar Zuid-Frankrijk rijden is slechter voor het milieu dan ernaartoe vliegen."

Gelukkig heb ik (nog) geen last van vliegschaamte. Ik vlieg niet zo heel erg vaak en als het dan al een keer gebeurt dan is dat vooral omdat het per auto te ver is. Maar er is nog een andere reden waarom ik niet zoveel vlieg. Ik vind het namelijk heel erg eng! Ja, ik weet dat het irrationele angst is, dat er minder ongelukken gebeuren in de lucht dan op de weg, dat turbulentie niet meer is dan een drempeltje in de weg. En toch. Als ik al vlieg dan overvalt mij een aantal keer per vlucht een gevoel van totale paniek dat het toch echt niet kan dat we met al die kilo's en dat zware toestel in de lucht hangen. Zweet breekt me uit en ik doe een soort concentratieoefening om mezelf te kalmeren. Gelukkig lukt dat meestal wel. Maar die angst zorgt ervoor dat ik niet al te ver weg wil met het vliegtuig. Binnen Europa, dat is de grens die ik voor mezelf heb getrokken. Dus ook uit persoonlijke overweging heb ik een haat-liefde verhouding met Schiphol.

Deze week was het wel weer bont met de berichten over de luchthaven. Schiphol wil twee extra banen en nog eens groeien tot 800.000 vluchten, volgens wethouder Nobel "niet aan de orde". Terwijl ze vanwege de stikstof zouden moeten beperken! En wethouder Sedee is enthousiast over een 'compensatiebos' in Park21: een extra bijdrage op een vliegticket voor het planten van een boom.

Zou er al zoiets bestaan als "boomschaamte"?

Renée Heijmans