Salarissen en arbeidsvoorwaarden op Schiphol vaak slecht, zegt FNV

SCHIPHOL Het afgelopen jaar leek Schiphol soms wel Parijs Orly of Charles de Gaulle. De ene staking, stiptheidsactie of actiedreiging na de andere, het hield niet op. Vakbonden stonden tegenover werkgevers. De bonden eisten meer loon en betere arbeidsvoorwaarden. Er is een en ander bereikt, maar nog niet genoeg.

Luchtreizigers ervaren Schiphol als één van de beste luchthavens ter wereld. Schiphol heeft er tal van prijzen mee gewonnen. Maar een prijs voor de betaling, arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden van grote groepen werknemers zal zij niet gemakkelijk verdienen. Volgens de vakbond FNV zijn die beroerd. "Vele malen slechter dan in de rest van het land," oordeelt FNV-campagneleider voor de luchtvaart, Joost van Doesburg.

We onderhandelen over zo'n 25 cao's

Werk aan de winkel dus voor een vakbond. De FNV is met zo'n 15.000 leden de grootste bond op Schiphol. Dertig FNV-medewerkers houden zich uitsluitend bezig met de luchthaven. "We onderhandelen over zo'n 25 cao's," zegt Van Doesburg. "Voor onder meer vliegtuigafhandelaars, beveiligers, vliegtuigcabinepersoneel, buschauffeurs die passagiers naar vliegtuigen en P3 rijden en medewerkers van de brandstofvoorziening."

SODEXO ALTYS Ook begin februari was er weer een staking. Werknemers van Sodexo Altys, een bedrijf dat diensten verricht voor KLM, legden het werk neer. Een deel van de KLM-activiteiten van Sodexo Altys gaat naar een consortium van drie andere bedrijven. De medewerkers gaan niet mee, zij kunnen hooguit solliciteren naar hun eigen baan, beginnen dan met een jaarcontract en verliezen hun huidige arbeidsvoorwaarden. Van Doesburg ziet dit als een typisch voorbeeld van hoe de positie van luchthavenwerkers steeds verder wordt uitgehold.
Zelf heeft hij tien jaar gewerkt in de luchtvracht en daarna bij de VNV, de vakbond van verkeersvliegers. Begin vorig jaar trok de FNV hem aan als campagneleider om leiding te geven aan de activiteiten van de bond op Schiphol. "De luchthaven probeert zich altijd te profiteren als een kurk waar onze economie op drijft," zegt hij. "Daar moeten wij als FNV aanwezig zijn, zeker als je bedenkt hoe slecht de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden op Schiphol vaak zijn."

Dat die situatie zo slecht is, komt door het neoliberale beleid van de Schiphol Group

AANWAKKEREN "Dat die situatie zo slecht is, komt door het neoliberale beleid van de Schiphol Group om de concurrentie tussen bedrijven op de luchthaven krachtig aan te wakkeren. Dat zie je heel sterk bij de beveiliging. Die besteedt Schiphol uit en om de prijs bij aanbestedingen zo laag mogelijk te krijgen, laat zij extra spelers toe, die vervolgens fel met elkaar concurreren om ieder zoveel mogelijk van de beveiligingsmarkt in handen te krijgen. Daarbij sturen zij vooral op prijs. Omdat de grootste kostenpost het personeel is, wordt vooral daar op bezuinigd, zodat de arbeidsvoorwaarden steeds verder achteruit gaan. Een ander voorbeeld is de grondafhandeling van vliegtuigen. Noem mij één luchthaven in Europa waar meer dan twee afhandelaars actief zijn. Op Frankfurt, net zo groot als Schiphol, zijn er twee: het aan de luchthaven zelf gelieerde Fraport en Lufthansa. Op Schiphol zijn er zes voor de passagiersafhandeling en zes voor vracht. Ook die zijn verwikkeld in een hevige concurrentiestrijd, zodat Schiphol extreem lage afhandelingskosten kent. Dat vinden de luchtvaartmaatschappijen prettig. Er is echter geen afhandelaar die winst maakt, de salarissen zijn laag en er wordt telkens gesneden in de arbeidsvoorwaarden."

RACE TO THE BOTTOM De wat Van Doesburg noemt 'race to the bottom', is al jaren gaande. "Gevolgen daarvan zijn een groot verloop van personeel, veel flexcontracten - zo'n 80 procent - en massaal misbruik van stagiaires die eigenlijk het werk van de gewone medewerkers doen. Intussen neemt de werkdruk sterk toe. Op Schiphol steeg het aantal vluchten van 2013 tot en met 2018 met 35 procent, maar nam het aantal Schipholwerkers toe met slechts 4 procent. Dit beleid heeft grote consequenties. Het personeelsverloop is schrikbarend hoog. Scholing is minimaal. Het komt voor dat medewerkers op het platform Nederlands noch Engels spreken, wat de communicatie erg lastig maakt. Dat heeft gevolgen voor de veiligheid. Het aantal ongelukken stijgt. Maar medewerkers zijn minder bereid fouten en incidenten te melden. Als ze dat doen, dreigt vaak ontslag. Echter, zonder meldingen leert niemand ervan hoe die fouten in de toekomst te voorkomen."

PETITIE De bonden hebben met hun acties resultaten geboekt qua loonontwikkeling. Maar de FNV wil meer. "Om de situatie op Schiphol te verbeteren willen wij niet langer cao's afsluiten per bedrijf, maar per bedrijfstak," zegt Van Doesburg. "Voor de bedrijven gelden dan dezelfde regels, zodat salarissen en arbeidsvoorwaarden geen rol meer spelen in hun concurrentiestrijd. Deze week hebben we in de Tweede Kamer een petitie overhandigd, waarin wij voorstellen dat de luchthaven voortaan van bedrijven die zich er vestigen, fatsoenlijke salarissen en arbeidsvoorwaarden eist. Schiphol telt 68.000 banen. Dat betreft dus 68.000 mensen en hun gezinnen. Wij willen voor hen een leefbaar loon, zeker voor de dure omgeving waarin de luchthaven ligt. Ook Den Haag heeft hierin een verantwoordelijkheid. Schiphol is immers voor bijna 70 procent eigendom van de staat. Zo willen wij bereiken dat Schiphol ook voor medewerkers kwaliteit biedt."

ULTRAFIJNSTOF De FNV kijkt ook naar de arbeidsomstandigheden op de luchthaven. Zijn die wel gezond? "Het RIVM onderzoekt de gezondheidseffecten van ultrafijnstof uit vliegtuigmotoren in Aalsmeer en Badhoevedorp. Uit de eerste resultaten blijkt dat bij tijdelijke blootstelling al gezondheidseffecten optreden. Wij vroegen ons af hoe dat dan zit op Schiphol zelf. Platformmedewerkers vertoeven immers vijf dagen per week, acht uur per dag op het platform. Vliegtuigmotoren blazen vaak recht in hun gezicht. Dat kan niet gezond zijn. We hebben een meldpunt gestart dat in een week tijd vierhonderd reacties opleverde. Er kwamen klachten over hart en longen. Het is echter moeilijk een rechtstreekse relatie vast te stellen tussen ultrafijnstof en die klachten. Daarvoor ontbreken de gegevens. Werkgevers geven geen inzicht in hun ziektemeldingen. De Tweede Kamer heeft de minister opgedragen ultrafijnstof op het platform in het RIVM-onderzoek te betrekken. Maar je kunt ook nu al wat doen. Op de luchthaven van Kopenhagen starten vliegtuigen de motoren op enige afstand van de terminal, zodat het personeel minder last heeft. Dat kan hier ook."

René de Leeuw