Oppositie: ‘Bezuinigingen onverantwoord, onnodig en misplaatste paniek’

HAARLEMMERMEER Onverantwoord en onnodig. Misplaatste paniek binnen het college. Dat is de strekking van een opiniestuk dat de fractievoorzitters Gerdien Knikker (D66), Koos de Vries (ChristenUnie-SGP) en Maaike Ballieux (GroenLinks). Zij vinden dat door een uitermate onzorgvuldig proces inwoners van Haarlemmermeer hard worden geraakt. Via een tegenbegroting laten zij zien dat het ook anders kan. Met name het verhogen van de OZB speelt daarin een belangrijke rol. Iets wat het college juist niet wil.  

De drie oppositiepartijen hekelen het uitblijven van gedegen participatie met gemeenteraad, inwoners én maatschappelijke organisaties. Ze noemen de bezuinigingen een keihard pakket aan maatregelen, dat haaks staat op ál de gemeentelijke ambities op het gebied van gezondheid, cultuur, zorg, welzijn, klimaat en onderhoud. Hieronder volgt de integrale tekst van het opiniestuk: 

Een volstrekt onnodig besluit, zo oordelen onze drie partijen over het bezuinigingspakket. Op de financiële onderbouwing valt namelijk nog heel wat af te dingen. En vooral ook: omdat deze fracties tegenvoorstellen indienden met (vrijwel) voldoende dekking en zónder de dramatische maatschappelijke gevolgen van de plannen van het college.

‘Strategische heroriëntatie, zo noemde het college van PvdA, HAP, CDA en VVD de nota met daarin harde bezuinigingen op bijvoorbeeld zorg en ondersteuning, voorzieningen, onderhoud van de buitenruimte en sport. Dit alles om de tekorten van 15 miljoen euro weg te werken die zouden zijn ontstaan door de coronacrisis, door de tekorten in de jeugdzorg en door achterstallig onderhoud. Een hoogst discutabele stelling, omdat recent duidelijk is geworden dat de economie stevig aantrekt, waardoor de voorspelde tekorten aan de inkomstenkant (zoals toerismebelasting) heel onzeker zijn.

Dan is er nog de uitkomst van een arbitragezaak van de Nederlandse gemeenten tegen het Rijk, waaruit blijkt dat gemeenten veel meer geld moeten krijgen voor de jeugdzorg. Eind mei is duidelijk geworden dat Haarlemmermeer voor het jaar 2022 maar liefst 9,6 miljoen extra van het Rijk krijgt. Daarmee zijn de tekorten voor de gemeente voor dat jaar in één klap van de baan. Haarlemmermeer zal daardoor naar verwachting het jaar 2022 mogelijk zelfs in de plus afsluiten.

Op grond van volstrekt misplaatste paniek heeft de gemeenteraad nu ingestemd met een bezuinigingsoperatie waarmee aan onze voorzieningen, waar ál onze inwoners profijt van hebben, ontoelaatbare schade wordt toegebracht.

Sportservice bijvoorbeeld raakt zijn gemeentelijke subsidie kwijt, zo is besloten. De cofinanciering van onder andere het Rijk vervalt daarmee ook. Twee miljoen euro verdwijnt zo uit de sportsector, de helft slechts is een ‘besparing’ voor de gemeente. Het gevolg: geen ondersteuning meer op het gebied van sport, niet voor diverse sportclubs, ook niet voor speciale doelgroepen zoals ouderen, gehandicapten en topsporters. De kosten van het lidmaatschap van sportclubs zullen bovendien enorm stijgen, waardoor sport niet voor iedereen meer is weggelegd. Dit staat haaks op onze gezondheidsbeleid en de Lokale Inclusie Agenda. En dom is het ook: wist u dat iedere euro die de gemeente investeert in sportservice 2,5 euro aan maatschappelijk rendement oplevert?

Op 17 mei nog ondertekende het college het Lokale Gezondheidsakkoord, nog maar net een maand later trekt het college de stekker uit de sportsector. Dat valt niet te rijmen met elkaar.

Dan MeerWaarde: ook deze welzijnsorganisatie wordt hard getroffen. Ondersteuning van grote groepen inwoners die hulp nodig hebben, bijvoorbeeld als het gaat om het bestrijden van eenzaamheid of het voorkomen van schuldenproblematiek, wordt zo onmogelijk. Van het college kan ook de ondersteuning van diverse kwetsbare doelgroepen, van vrijwilligers en van mantelzorgers, wel een tandje minder. Laagdrempelige en goedkope voorzieningen voor inwoners, een pijler onder het sociale beleid, komen te vervallen. Onze voorspelling is dat inwoners en de gemeente hiervan op termijn een hoge rekening gepresenteerd krijgen. Inwoners omdat zij nu niet langer een beroep kunnen doen op relatief goedkope en toegankelijke ondersteuning, met alle gevolgen van dien. En de gemeente omdat deze mensen in de toekomst zeker een beroep zullen doen op zwaardere en ook duurdere zorg. Penny wise, pound foolish dus.

De ‘strategische heroriëntatie’ van het college zal ook leiden tot een verschraling in het aanbod van cultuur in onze gemeente. De kosten van lidmaatschappen en entreebewijzen zullen stijgen, en voor veel inwoners zal cultuur onbereikbaar worden.

En dan het onderhoud van de buitenruimte: vanuit het college wordt gemeld dat maar liefst 23 procent van de verhardingen in onze gemeente zo slecht is dat er een investeringsprogramma van meer dan 40 miljoen euro nodig is om de boel op te knappen. Dit bedrag komt bovenop de 5,6 miljoen euro die in 2020 al nodig bleek voor het onderhoud van bestrating. Gek dat dit een verrassing is, want met name GroenLinks heeft hier in de afgelopen jaren diverse keren aandacht voor gevraagd. Nog verrassender is het voornemen van het college in de ‘strategische heroriëntatie’: het college wil weliswaar de boel opknappen, maar het college gaat tegelijkertijd bezuinigen op het onderhoud….

En dan valt er ook nog te lezen dat de ‘energietransitie’, een van de meest urgente vraagstukken voor élke gemeente in Nederland, wordt ‘getemporiseerd’. Als gemeente lopen we als slimme volger al niet bepaald voorop. Maar nu wordt er zelfs gesteld dat het nog wel iets minder kan. Maar de klimaatcrisis wacht niet tot wij ons huishoudboekje op orde hebben. En als we nu besluiten te temporiseren betekent het simpelweg dat dit college de rekening doorschuift naar een volgend college dat mag gaan proberen om alle doelen voor 2050 op tijd te realiseren. 

Wat er precies strategisch is aan deze heroriëntatie? Wie het weet, mag het zeggen.

Een onnavolgbaar proces

Verbijsterend is ook het proces dat heeft geleid tot dit raadsbesluit. Verbijsterend voor inwoners en organisaties, die op geen enkele wijze goed zijn geïnformeerd. Nee, dat is niet helemaal waar. Op aandringen van onze fracties is door het college ingezet op ‘participatie’. Het schamele resultaat van onze oproep? Precies één gelegenheid, één facebookevent van een dik uur, waarbij inwoners, zonder enige informatie te hebben gekregen, mochten meepraten over de bezuinigingen.

En de organisaties dan? Eén kernboodschap horen onze fracties vanuit deze hoek: zij voelen zich compleet overvallen door de boodschap dat zij keihard getroffen worden door de collegeplannen. Zo hard dat het voortbestaan van vele organisaties, zoals sportclubs en speeltuinverenigingen, op het spel staat. Onverwacht omdat in een aantal gevallen in de weken ervoor nog met de gemeente is gesproken over een heel ander toekomstperspectief.

Graag hadden wij als oppositiepartijen de medeverantwoordelijkheid genomen om onze gemeente in een stabiel financieel vaarwater te krijgen. Graag hadden wij ook meegedacht over de wijze waarop dit op een zo maatschappelijk verantwoord mogelijke manier had gekund. Wij lopen niet weg voor het nemen van bestuurlijke verantwoordelijkheid, zoals uit onze opstelling in de afgelopen maanden en uit het vervolg van dit opiniestuk blijkt. Helaas is het anders gegaan.

Hoe had het ook gekund? 

Op 1 juli lag er een alternatief voorstel voor. Een voorstel van onze fracties waarmee we ons huishoudboekje op orde hadden kunnen krijgen, zonder zo te hoeven snijden in onze voorzieningen. In ons voorstel had iedere woningeigenaar en ieder bedrijf in onze gemeente iets extra betaald door het verhogen van de Onroerend Zaak Belasting. Ons voorstel was om de OZB ieder jaar met 1 procent te verhogen.

In 2025 zou de OZB dan met 4 procent zijn gestegen. Voor een woning van 3,5 ton betekent dit een kostenstijging van 2,80 euro in 2022, oplopend tot 11,20 per jaar in 2025. Voor duurdere woningen loopt het uiteraard harder op, maar ook zelfs bij veel duurdere huizen gaat het om een relatief gering bedrag extra per jaar. Een extra bijdrage waardoor onderhoud, sport, cultuur en welzijn wél beschikbaar en toegankelijk blijven voor onze inwoners. Wij zijn ervan overtuigd dat we dit prima hadden kunnen uitleggen aan onze inwoners en bedrijven. Want ja, ook bedrijven hadden dan extra betaald. Redelijk lijkt ons. Goede voorzieningen horen ook bij een goed vestigingsklimaat.

Het bijkomende voordeel van de OZB-maatregel? De gemeenteraad kan ieder jaar besluiten de OZB tarieven weer te verlagen zodra de financiële situatie dat toelaat. Dat kan helaas niet met de teloorgang van onze voorzieningen: eenmaal wegbezuinigd is de schade toegebracht en niet zomaar meer te herstellen.

Tegenbegroting GroenLinks

GroenLinks verwerkte het voorstel in een tegenbegroting, in de hoop de raad zo te laten zien hoe ‘strategisch ombuigen’ ook eruit kan zien. In het voorstel van GroenLinks zou worden ingestemd met een aantal ombuigingen zoals voorgesteld door het college, zoals het verhogen van de parkeertarieven. Ook zou de subsidie aan stichting ETO worden beëindigd en zouden de stelposten voor infrastructuur waarvoor de gemeenteraad nog geen plannen heeft vastgesteld verdwijnen: de dergelijke infrastructurele plannen kan de gemeente wat GroenLinks betreft niet langer betalen, daar zal het Rijk of zullen de ontwikkelaars aan moeten meebetalen.

In de tegenbegroting van GroenLinks is in 2025 een gat te zien van anderhalf miljoen euro. Een symbolisch gat met een belangrijke boodschap aan het Rijk. En die is dat gemeenten zich in alle bochten moeten wringen om hun huishoudboekje op orde te krijgen, terwijl diezelfde overheid meer en meer taken bij de gemeenten belegt. Die taken wil ook de gemeente Haarlemmermeer graag op zich nemen, maar dat kan alleen met voldoende financiële middelen. Tot nu toe zijn die middelen steeds op incidentele basis verstrekt (zoals boven beschreven: voor 2022 9,6 miljoen), maar om langjarig te begroten moet je weten dat je structureel op dat geld kunt rekenen. En als je dat kunt, blijken de cijfers veel positiever!

Tot slot
ChristenUnie-SGP, D66 Haarlemmermeer en GroenLinks Haarlemmermeer hebben in de afgelopen maanden geprobeerd om de uitkomsten van de ombuigingsvoorstellen van het college te beteugelen en het proces in zorgvuldige banen te leiden. We hebben argumenten aangevoerd over de niet te begrijpen maatschappelijke gevolgen van de maatregelen. We hebben de verantwoordelijkheid genomen om te komen met een maatregel die in onze gemeente nooit van stal wordt gehaald, maar helaas vrijwel overal onvermijdelijk is: het verhogen van de OZB.

De coalitiepartijen hebben elkaar stevig vastgehouden. Er was geen enkele bereidheid bij de fracties van PvdA, HAP, CDA en VVD om ons tegemoet te komen en op deze manier de voorgenomen maatregelen te verzachten. We hadden onze inwoners en de getroffen organisaties graag wat meer zekerheid en rust willen bieden voor de zomervakantie.

Over één zaak lijkt de hele gemeenteraad het wel eens te zijn: we gaan ervan uit erop dat er in de komende maanden meer duidelijkheid zal komen over de financiële compensatie vanuit het Rijk. En: op basis van het huidige economisch herstel verwachten wij dat ook Haarlemmermeer hiervan zal profiteren. We hopen dat dit alles er voor zal zorgen dat de noodzaak om stevig te bezuinigen daarmee zal vervallen en het voorzieningenniveau en de ambities van Haarlemmermeer overeind kunnen blijven.