Botulisme

Botulisme is een vergiftiging door het vergif botuline waaraan vooral watervogels en vissen sterven. In het begin gaat het vooral gepaard met spierverlamming. Er zijn 7 verschillende typen botuline waaronder enkele die gevaarlijk zijn voor de mens.

De bacterie Clostridium botulinum (en de nauw verwante C. argentinense), die botulisme veroorzaakt kan zich alleen onder bepaalde omstandigheden snel vermenigvuldigen:

in een eiwitrijk zuurstofarm milieu (dode vogels of vissen, vooral wanneer deze in het water liggen);

in water dat 20 graden Celsius of nog warmer is (met name ondiep, stilstaand water wordt in de zomer snel warm).

De bacterie komt wereldwijd voor en de naam komt van botulus (worst), omdat de ziekte wel eens optrad na het eten van vleesconserven.

Niet de bacterie zelf veroorzaakt de symptomen, maar het door die bacterie afgescheiden toxine (botuline). Dit veroorzaakt een blokkade van de signaaloverdracht van zenuw naar spier.

De meest voorkomende toedieningsweg is via het maag-darmkanaal, in de vorm van bedorven eten. Vergiftigingen traden in het verleden vooral op door het eten van besmet vlees en besmette worst (de naam komt van botulus, Latijn voor worst), bijvoorbeeld in lek geprikte blikken waardoor sporen in het blik konden terechtkomen terwijl toch anaerobe omstandigheden bleven bestaan.

Bij een typische vergiftiging (via eten) kan het enige dagen duren voor het volledige beeld ontstaat. De eerste klachten ontstaan meestal 10-20 uur na een besmette maaltijd. Het kan dan gaan om een droge mond, hevige diarree en een toenemende slappe verlamming. Als de verlamming ernstig is treedt de dood uiteindelijk in door verlamming van de ademhalingsspieren.

Bestrijding

Essentieel bij de bestrijding van botulisme is het verwijderen van dode dieren. Wanneer een kadaver achterblijft wordt het water verontreinigd met botuline. Het is daarom zaak dat het waterschap zo snel mogelijk geattendeerd wordt op het voorkomen van dode vogels en vissen. Het gevaar voor mensen bij botulisme in vijvers en sloten is overigens niet het botuline (het vogel-type is niet erg gevaarlijk voor mensen), maar besmetting door allerlei bacteriën die voorkomen in de rottende kadavers.